Delegaty
Delegaty są ściśle związane z językiem C#. Delegaty są bardzo często porównywane do wskaźników na funkcje znanych z języka C++. Oferują bardzo podobną funkcjonalność, jednak są o wiele bezpieczniejsze i udostępniają większe możliwości. Zapewniają kontrolę typów oraz wywołania asynchroniczne metod.
Spis treści
Czym są delegaty?
Krótka książkowa definicja, mówiąca czym jest delegat:
Delegaty to obiekty, które wskazują na dowolne metody znajdujące się w programie. Są definiowane za pomocą słowa kluczowego delegate. Przypominają działanie wskaźników z języka C++, jednak zapewniają kontrolę typów. Mogą wskazywać metody instancyjne oraz statyczne.
Po co są potrzebne delegaty? Problem używania wskaźników na funkcje istnieje od zawsze jeszcze od czasów świetności języków C/C++. Projektując różne rozbudowane systemy istniała potrzeba, aby funkcja wywoływana mogła komunikować się z funkcją wywołującą.
Wskaźniki na funkcje mogą być argumentami metod, dzięki temu do funkcji można przesłać adresy różnych funkcji zależnie od wymaganej sytuacji lub wyboru użytkownika. Taką samą elastyczność zapewniają delegaty w języku C#.
Idąc dalej tym tropem dochodzimy do tematu funkcji wywołań zwrotnych (callbacks). Znane przede wszystkim z C++ callbacki są po prostu wskaźnikami na funkcję, więc ich odpowiednikiem jest delegata w C#.
Czym są callbaki?
Ideologia używania callbacków jest odwrotną do ideologii używania zwykłych funkcji. Posiadając dowolną metodę, programista zajmuje się jej wywołaniem względem instancji danej klasy.
Dzięki użyciu callbacków sytuacja się odwraca. Programista nie wywołuje funkcji manualnie, a jedynie definiuje funkcję o odpowiedniej nazwie i parametrach, do późniejszego wywołania przez inne elementy systemu (niezależne od naszego programu).
Opracowanie takiego mechanizmu było koniecznością aby zapewnić np. współpracę API Win32 z programami pisanymi pod Windowsa. Posługując się wskaźnikami na funkcje oraz callbackami, funkcje API Windowsa nie miały narzuconego wywołania konkretnej metody - mogły wywoływać wskaźnik na funkcję, a funkcję dopisywał na własną rękę programista.
Jest to niesamowicie elastyczne rozwiązanie. Dokładnie taki sam mechanizm zapewnia nam język C# w postaci delegat - mimo, że jest to język wysokiego poziomu i komunikacja z API Win32 nie jest już potrzebna.
Nie tylko API Windowsa
Powyższe zastosowanie jest tylko przykładem, nie należy wiązać delegatów konkretnie z funkcjami API Windowsa. Delegat jest wskaźnikiem na dowolną funkcję lub metodę.
Niejednokrotnie ich użycie może przyczynić się do znacznej optymalizacji kodu naszego programu. Wszystko zależy od sytuacji. Przejdźmy do przykładów.
Budowa delegatów
Delegaty są obiektami dziedziczącymi bezpośrednio niejawnie z MulticastDelegate. Ta z kolei dziedziczy z klasy Delegate oraz Object.
Deklarując nowy delegat kompilator automatycznie przekształca go na klasę (widać to w języku CIL). Klasa ta jest automatycznie zapieczętowana (sealed) a więc nie można z niej dziedziczyć. Automatycznie są także generowane niektóre metody. Oto lista najważniejszych metod każdego delegata:
- Invoke() - wywołuje metody podpięte do delegata (jedną lub listę metod). Przyjmuje takie same argumenty jak metoda związana z delegatem. Działa synchronicznie względem głównego wątku programu.
- BeginInvoke() - wywołuje metody związane z delegatem w sposób asynchroniczny. Wywołana metoda zostaje wykonana w osobnym wątku.
Jak widzisz w odróżnieniu od wskaźników funkcyjnych znanych z C++, delegaty w języku C# zapewniają bardzo wygodną możliwość asynchronicznego wywoływania metod. Jest to w wielu sytuacjach główna przyczyna używania w danym momencie delegata zamiast zwykłego wywołania funkcji.
Tworzenie delegatów
W bardzo prosty sposób jesteśmy w stanie stworzyć dowolny delegat wskazujący na dowolne metody. Do tego celu należy posłużyć się słowem kluczowym delegate. Aby delegat mógł wskazywać na metodę, musi posiadać taki sam typ zwracany oraz takie same argumenty. Przykładowy delegat może wyglądać następująco:
public delegate int Dzialanie(int x, int y); // delegat w C#
typedef int ( * Dzialanie ) ( int, int ); // wskaźnik na funkcje w C++
Oprócz przykładu delegata w C#, umieściłem identyczny w działaniu wskaźnik na funkcję w języku C++. Zapewne od razu widzisz różnicę w czytelności i prostocie kodu. W C# nie występują żadne gwiazdki ani podejrzany format składni. Delegat wygląda w C# tak samo, jak zwykła deklaracja metody z dodanym słowem delegate.
Jak należy rozumieć utworzony przez nas delegat? Może on wskazywać na dowolną funkcję przyjmującą dwa argumenty typu int oraz zwracającą wartość typu int.
Podpinanie metod do delegatów
Mając zadeklarowany delegat, możemy podpiąć do niego dowolną metodę. Ważne jest to, aby zgodne były argumenty oraz typ zwracany. Co ciekawe, delegaty w C# obsługują tzw. multicasting. Dzięki temu możliwe jest podpięcie wielu metod do jednego delegata.
Podpinanie metod pod delegat odbywa się za pomocą:
- pierwsza metoda podpinana jest poprzez konstruktor, podczas tworzenia instancji delegata
- każdą następną metodę możemy dodać/usunąć za pomocą operatorów += oraz -=
Wywołując metody delegata możemy, ale nie musimy, użyć metody Invoke(). Spójrzmy na prosty przykład:
public delegate void Dzialanie(int x, int y);
public class Matma
{
public void Dodaj(int l1, int l2) { Console.WriteLine(l1 + l2); }
public void Odejmij(int l1, int l2) { Console.WriteLine(l1 - l2); }
}
class Program
{
static void Main()
{
Matma matma = new Matma();
Dzialanie dzialanie = new Dzialanie(matma.Dodaj);
// wywoła matma.Dodaj(5,5)
dzialanie(5,5);
dzialanie += matma.Odejmij;
// wywoła matma.Dodaj(7,4)
// wywoła matma.Odejmij(7,4)
dzialanie(7, 4);
dzialanie.Invoke(7,4) // to samo co wyzej
Console.ReadKey();
}
}
Do delegata Dzialanie mogliśmy podpiąć dwie metody Matma.Dodaj oraz Matma.Odejmij, dlatego że mają taki sam typ zwracany i przyjmują takie same argumenty.
Delegaty jako funkcje wywołań zwrotnych
W rzeczywistych przypadkach, delegaty nie służą nam do robienia nikomu niepotrzebnych wskaźników na funkcje, tylko po to aby wywoływać funkcję poprzez delegat a nie jej nazwę. Takie zjawisko występuje tylko wtedy, kiedy zależy nam na szybkim wywołaniu asynchronicznym danej metody.
W większości przypadków delegaty używane są do tworzenia funkcji zwrotnych tzw. callbacków. W tym celu deklarujemy delegat wewnątrz interesującej nas klasy - nie ma w tym zachowaniu nic złego. Wręcz przeciwnie, deklarowanie delegatów wewnątrz innych klas jest całkiem normalne i często spotykane. Deklaracja delegata wewnątrz jakiejkolwiek klasy zostanie niejawnie rozwinięta przez kompilator do postaci klasy zagnieżdżonej.
Jeszcze raz, bardzo krótko - czym jest callback? Jest to funkcja zwrotna, której idea używania jest przeciwna do standardowego używania funkcji. Zamiast wywoływać interesujące nas funkcje, nasz obiekt wywołuje delegat. To na co będzie wskazywał delegat w przyszłości, zależy już od innych obiektów i programistów pracujących na naszej klasie.
Umieszczając delegat wewnątrz jakiejś klasy trzymajmy się zasad:
- definicja delegata musi być publiczna - zostanie niejawnie rozwinięta do definicji zagnieżdżonej klasy
- zgodnie z zasadą hermetyzacji, zmienna delegata musi być prywatna. Obudowujemy ją „setterem” w celu zapewnienia dostępu z zewnątrz (kiedyś tę rolę przejmą za Ciebie eventy)
Dla przykładu, zaprojektujmy klasę udającą element jakiegoś systemu. Klasa będzie miała podstawowe funkcjonalności takie jak autoryzacja czy logowanie. Dzięki użyciu delegatów będziemy mogli zaimplementować w naszej klasie system logowania operacji w postaci callbacka.
public class System
{
//publiczna definicja delegaty (będzie klasą zagnieżdżoną)
public delegate void Logi(string wiadomosc);
//prywatna zmienna delegata
private Logi _wyslijLogi;
//setter dla zmeinnej delegata
public void DodajCallback(Logi funkcja)
{
_wyslijLogi += funkcja;
}
public void UsunCallback(Logi funkcja)
{
_wyslijLogi += funkcja;
}
//przykladowa funkcjonalność naszej klasy
public bool Logowanie(string user, string password)
{
/* jakeiś operacje odpowiedzialne za Autoryzację */
_wyslijLogi("Nastąpiła próba logowania użytkownika: " + user);
return true;
}
}
class Program
{
static void Main()
{
//tworzymy instancję klasy i podpinamy funckję zwrotną
System system = new System();
system.DodajCallback(CallbackLogi);
system.Logowanie("user", "pass");
Console.ReadKey();
}
static void CallbackLogi(string wiadomosc)
{
Console.WriteLine(wiadomosc);
Console.WriteLine("Została wywołana funkcja zwrotna");
}
}
Powyższy przykład ukazuje ideologię używania delegatów jako funkcji zwrotnych. Programista otrzymujący gotową klasę, może zaimplementować funkcję wywołań zwrotnych i podpiąć ją w odpowiedni sposób.
Sytuacja wyglądała by jeszcze lepiej, gdybyśmy podpinali funkcję wywołań zwrotnych w konstruktorze klasy podczas tworzenia jej instancji. W ten sposób działa wiele funkcji z API Win32.
Co ciekawe, dzięki obsłudze multicastingu, w powyższym przykładzie możemy podpiąć dowolną ilość funkcji wywołań zwrotnych. Zostaną one wywołane wszystkie podczas wywołania metody System.Logowanie().
Delegaty jako parametry funkcji
Nic nie stoi na przeszkodzie aby użyć delegata jako parametr funkcji. Takie działanie nadal jest nazywane mianem funkcji zwrotnej. Spójrz na przykład:
public class Liczby
{
// deklaracja publicznej delegaty
public delegate void DelOperacja(ref ArrayList list);
//prywatna kolekcja
ArrayList _listaLiczb = new ArrayList();
//konstruktor
public Liczby(params int[] liczby)
{
_listaLiczb.AddRange(liczby);
}
//callback wywołujący delegatę. Co wywoła? Nie wiadomo!
//zalezy to od kogoś, kto będzie pracował na naszej klasie
public void Operacja(DelOperacja operacja)
{
operacja(ref _listaLiczb);
}
}
//statyczna klasa z metodami, które pasują do callbacka
public static class Operacje
{
public static void Drukuj(ref ArrayList lista)
{
foreach (var i in lista) { Console.Write(i); }
Console.WriteLine();
}
public static void Odwroc(ref ArrayList lista)
{
lista.Reverse();
}
}
class Program
{
static void Main()
{
Liczby l = new Liczby(1, 2, 3, 4, 5, 6);
//wypisze liczby
l.Operacja(Operacje.Drukuj);
//wypisze liczby w odwrotnej kolejności
l.Operacja(Operacje.Odwroc);
l.Operacja(Operacje.Drukuj);
Console.ReadKey();
}
}
Zwróć uwagę na dziwny przypadek ukazany w przykładzie. Mimo, że klasa Liczby pozornie nie udostępnia żadnej funkcjonalności - wygląda bardziej jak niestandardowa kolekcja obiektów - to dzięki funkcjom wywołań zwrotnych i delegatom możemy bardzo rozszerzać jej funkcjonalność.
Dzieje się tak dlatego, że programista tworzący klasę Liczby pomyślał, że warto będzie zaimplementować w niej callback o nazwie Operacja. Wywołuje ona funkcję zwrotną z referencją do prywatnej kolekcji, do której nie można byłoby dostać się winny sposób.
Delegaty generyczne
Z poprzednich artykułów od razu rzuca się w oczy, jak nieelastyczne są delegaty. Zapewniają one bardzo ścisłą kontrolę typów, dlatego nie reagują dobrze na jakiekolwiek zmiany w kodzie.
Rozwiązaniem tego problemu są delegaty generyczne. Zanim typy generyczne został wprowadzone do języka C#, można było uzyskać podobny efekt korzystając z mechanizmu pakowania (boxing). Polegało to po prostu na utworzeniu delegaty, której argumentem był object.
Takie rozwiązanie przynosiło kilka wad:
- wszystkie argumenty musiały podlegać pakowaniu i rozpakowywaniu, przez co spada wydajność
- nie istniała zupełnie żadna kontrola typów, ponieważ wszystko da się rzutować na object
Gotowe delegaty Func i Action
W którejś wersji frameworka .NET pojawił się zestaw kilku gotowych delegatów, z czego najbardziej interesującymi są Func oraz Action.
Dzięki nim proces tworzenia delegatów został skrócony do absolutnego minimum. Nie trzeba tworzyć własnych deklaracji, wystarczy użyć gotowego rozwiązania.
Delegat Func
Delegat Func jest delegatem generycznym. Podczas deklaracji trzeba określić typ zwracany oraz typ parametrów. Konstruktor został przeciążony aż 17 razy, dlatego możemy być pewni, że dopasujemy go do każdej naszej funkcji.
Należy pamiętać, że w kwadratowych dzióbkach końcowy parametr jest zawsze tym zwracanym. Wszystkie jakie dopiszemy wcześniej będą wejściowymi:
Func<out>
Func<in, out>
Func<in, in, out>
itd..
Formalna definicja delegata Func wygląda następująco:
public delegate TResult Func<in T, out TResult>(T arg);
Oprócz tego został on oczywiście 17 razy przeciążony. Oto Przykład użycia delegaty Func:
public class Matematyka
{
public int Dodawanie(int x, int y)
{
return x + y;
}
}
class Program
{
static void Main()
{
Matematyka m = new Matematyka();
//podpięcie delegata Func do metody klasy Matematyka
Func<int,int,int> dodawanie = m.Dodawanie;
Console.WriteLine(dodawanie(1, 2));
Console.ReadKey();
}
}
Delegat Action
Działanie delegata Action jest identyczne, jednak używamy go w przypadku procedur. Definicja formalna może wyglądać następująco:
public delegate void Action<in T>(T arg);
Jedyna różnica występuje podczas określania parametru generycznego. Wszystkie typy wymienione w kwadratowych dzióbkach będą parametrami. Spójrzmy na przykład:
static void Main()
{
Matematyka m = new Matematyka();
//podpięcie delegata Action do Console.WriteLine
Action<string> wypisz = System.Console.WriteLine;
wypisz("jakis tekst");
Console.ReadKey();
}
W przykładzie utworzyliśmy delegat o nazwie wypisz, który wskazuje na funkcję System.Console.WriteLine. Określiliśmy mu jeden argument typu string.
Podsumowanie
Delegaty są bardzo prostym i lekkim działem. Ich zrozumienie jest bardzo ważne, ponieważ delegaty są fundamentem do dobrego zrozumienia wątków oraz zdarzeń.
O zdarzeniach, metodach anonimowych i wyrażeniach lambda napiszę w innym wpisie.
